NCN Opus: Rytm i wysokość muzyczna jako elementy przedkonceptualnej protoświadomości

Kierownik: prof. UAM dr hab. Piotr Podlipniak

Grant NCN OPUS

Głównym celem proponowanego projektu jest zbadanie możliwej roli doświadczenia muzycznego w ewolucji świadomości konceptualnej. Świadomość konceptualna jest często kojarzona ze świadomym doświadczeniem kategorii językowych, ale nie jest do nich wyłącznie ograniczona.

Ponieważ doświadczenie muzyczne, a w szczególności doświadczenie wysokości i rytmu, jest trudne do opisania w dobrze zdefiniowanych kategoriach konceptualnych, postawiono hipotezę, że odczucia, jakie towarzyszą słuchaniu muzyki, stanowią stan przejściowy pomiędzy świadomością opartą na odczuciach emocjonalnych a świadomością opartą na żywych kategoriach konceptualnych, głównie wyobrażeniach wizualnych. Dodatkowym uzasadnieniem postawienia wspomnianej hipotezy jest fakt, że z jednej strony muzyka pozbawiona jest semantyki, a z drugiej, że jest złożoną syntaktycznie formą środka komunikacji słuchowej.

Aby osiągnąć wskazany wcześniej cel planuje się podjęcie badań interdyscyplinarnych, które łączyć będą wiedzę i metody charakterystyczne dla muzykologii z osiągnięciami kognitywistyki, a szczególnie filozofii biologii ewolucyjnej oraz psychologii muzyki. Dodatkowo podjęte zostaną badania porównawcze świadomych doświadczeń mowy i muzyki. Ponieważ paradygmat naturalistyczny zakłada ciągłość pomiędzy człowiekiem i jego zwierzęcymi przodkami dokonane zostaną także porównania zdolności percepcyjnych człowieka ze zdolnościami obserwowanymi u naszych najbliższych zwierzęcych krewnych. Dobrym punktem wyjścia dla tych porównań jest zestaw przypominających muzyczne zachowań obserwowanych wśród odleglejszych ewolucyjnie gatunków zwierząt. Dlatego też planowane jest porównanie pomiędzy zdolnościami do śpiewu ptaków i ludzi. Głównym rezultatem tego projektu będzie model przedkonceptualnej protoświadomości opartej na odczuciach muzycznych, jak również scenariusz ewolucyjny przejścia pomiędzy tym rodzajem świadomości a świadomością konceptualną.

Uzasadnieniem dla podjęcia tego projektu jest fakt, że doświadczenie muzyczne jest niedoceniane w dotychczasowych teoriach pochodzenia świadomości. Podjęcie tego tematu zostało sprowokowane także faktem, że ewolucyjne scenariusze pojawienia się ludzkiej muzykalności nie wskazują na związek pomiędzy odczuciami, które towarzyszą słuchaniu muzyki, a świadomością. Wyniki zaproponowanego projektu pomogą lepiej zrozumieć rolę ludzkiej muzykalności w ewolucji naszego świadomego umysłu oraz odpowiedzieć na pytanie co czyni człowieka wyjątkowym w królestwie zwierząt.