Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, Wydział Nauk o Sztuce i Wydział Etnolingwistyki UAM w Poznaniu oraz Muzeum Narodowe w Poznaniu zapraszają na konferencję naukową Mikolajus Konstantinas Čiurlionis między wczesnym modernizmem polskim a litewskim Poznań, 1-2 grudnia 2025 roku
W tym roku przypada sto pięćdziesiąta rocznica urodzin Mikalojusa Konstantinasa Čiurlionisa, najważniejszego artysty nowoczesnej Litwy, kompozytora i malarza, znanego dzisiaj publiczności prestiżowych muzeów i sal koncertowych na całym świecie. W latach 1894-1906, w czasie swojej edukacji w Warszawskim Instytucie Muzycznym i Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, Čiurlionis (w polskiej wersji pisowni nazwiska – Czurlanis) związany był z różnymi kręgami towarzyskimi, salonami, organizacjami, młodopolskimi środowiskami i ugrupowaniami. Ze swoimi mistrzami oraz przyjaciółmi dzielił zainteresowanie najnowszymi prądami intelektualnymi, religijnymi i artystycznymi, a zarazem ekscytację dziedzictwem romantycznym, myślą niepodległościową, zarówno socjalistyczną, jak i narodową, w tym także ruchem litewskim, do którego po 1905 roku zgłosił swój zdecydowany akces. Dla refleksji naukowej Čiurlionis jest postacią niezwykle ciekawą nie tylko ze względu na dokonania usytuowane na styku wielu sztuk, ale również z uwagi na swoje miejsce na mapie modernizmu, fenomenu angażującego artystów z całej Europy, a jednocześnie zyskującego swoisty kształt w poszczególnych jej obszarach i krajach. Spośród rozmaitych prób sprecyzowania terminu i dookreślenia tego nurtu wybieramy tę, która wiąże zjawiska kultury z doświadczeniem modernizacyjnych procesów, stwarzającym w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku odczucie zbliżającego się wielkiego przełomu w historii nowożytnej Europy. Przełomu, który związany był z przeświadczeniem o odchodzeniu starego świata i imperatywem stworzenia świata nowego, pozbawionego wad spowodowanych pierwszą modernizacyjną falą. Oczekiwano wówczas narodzin, a niekiedy wprost kreacji Nowego Człowieka, doskonalszego fizycznie i psychicznie od „dzisiejszych ludzi”, zadomowionego w przyjaznej przestrzeni pełnej słońca i światła. Zauważano potrzebę napełnienia go nową duchowością w obliczu postępującej sekularyzacji i słabnącego oddziaływania tradycyjnych religii. Poszukiwano także intensywnie nowych tożsamości etnicznych i narodowych w obliczu słabnącej w Europie dominacji panujących dynastii. Sięgano więc do odległej przeszłości dowodzącej prawa poszczególnych wspólnot do samostanowienia, a także do kultury ludowej w nadziei ożywienia na nowo zapomnianych, bo porzuconych w pospiesznym pochodzie nowoczesności zasad i wartości, które miały stać się bazą nowej rzeczywistości. W jednych wspomniane doświadczenie przełomu wyzwalało poszukiwanie specyficznych momentów świeckiej epifanii, w innych potrzebę programowego działania w celu ziszczenia nowego społecznego ładu. Za każdym razem jednak chodziło o nową sztukę, pojmowaną jako narzędzie poznania i dysponującą transformacyjną mocą.
Nie wykluczając oczywiście wypowiedzi na inne tematy związane z naczelną problematyką konferencji, chcemy Państwa uwadze polecić następujące zagadnienia:
- Malarstwo Čiurlionisa jako poszukiwanie dróg odnowy współczesnego mu języka malarskiego
- Malarstwo Čiurlionisa wśród współczesnych mu formuł obrazowych
- Čiurlionis w środowisku Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych
- Muzyka Čiurlionisa na tle polskiego i europejskiego modernizmu przełomu XIX i XX stulecia
- Čiurlionis w środowisku Warszawskiego Instytutu Muzycznego
- Čiurlionis jako reprezentant klasy kompozycji Zygmunta Noskowskiego.
- Čiurlionis a oddziaływanie nurtów ezoterycznych na sztukę Europy Środkowo-Wschodniej przełomu XIX i XX wieku
- Samoidentyfikacja Čiurlionisa wobec rozwoju myśli narodowej w Europie przełomu wieków Čiurlionis a nowoczesność symbolizmu
- Čiurlionis – Kandynsky – S.I. Witkiewicz, studia porównawcze
- Čiurlionis – Morawski, studia porównawcze
- Korespondencja Čiurlionisa na tle epistolografii drugiej połowy XIX i pierwszej połowy XX wieku (van Gogh, Wyspiański, Rilke)
- Utwory poetyckie Čiurlionisa wobec prądów literackich przełomu wieków
- Słowo i obraz w twórczości Čiurlionisa
- Słowo i muzyka w twórczości Čiurlionisa
- Idee Gesamtkunstwerku i symultanizmu a twórczość Čiurlionisa
Obrady odbywać się będą w Collegium Maius Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza oraz Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Języki konferencji: polski, litewski, angielski.
Na zgłoszenie wystąpień (nie dłuższych niż 20 minut) czekamy pod adresem mkc.1875.2025@gmail.com – do 14 kwietnia bieżącego roku, na potwierdzenie udziału i sprecyzowanie tematów – do 2 czerwca.
Prosimy o dołączenie abstraktów (do 200 słów). Informację o zakwalifikowaniu do udziału przekażemy do 30 czerwca.
Uczestników będziemy prosić o wpłacenie kwoty wpisowego w wysokości albo równowartości 50 €.
Wpłaty zamierzamy przeznaczyć na cele organizacyjne i wydawnicze. Przewidujemy publikację materiałów konferencyjnych najpierw po angielsku, a w dalszej kolejności w językach polskim i litewskim.
prof. dr hab. Radosław Okulicz-Kozaryn, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski
prof. dr hab. Piotr Juszkiewicz, Instytut Historii Sztuki, Zakład Historii i Teorii Badań nad Sztuką
prof. UAM dr hab. Marcin Gmys, Instytut Muzykologii
dr Justyna Prusinowska, Zakład Bałtologii